Yeni Koronavirus Enfeksiyonu Kapımızda

Hazırlayan: Prof. Dr. Fatma SIRMATEL

Koronaviruslar ilk defa 1937 de ölmüş tavukların kaskaslarından kuşlara bulaşan ve infeksiyöz bronşit ile seyreden bir zoonotik hastalık olarak tanımlanmıştır. Son 70 yıldan beri fare, yarasa,kedi, köpek, hindi, at, domuz, sığır, böcek, deve ve kuşlar gibi bir çok hayvanlarda bulunduğu bilinmektedir. Virus %15-30 oranında soğuk algınlığı kliniği yapar. İnsanlara hayvanlardan bulaşır.  Nadiren insandan insan bulaş söz konusudur. İnsanlar arasında kış ve erken ilkbahar aylarında görülür ve dört ay sonra tekrarlayabilir. Kliniğinde soğuk algınlığından iyileşme geç olabilir. Birçok tipi olmasına rağmen insanda altı türü hastalık yapar. Son yıllarda Çin ve Ortadoğudan yayılan ciddi solunum yetmezliği ile görülen SARS ve MERS enfeksiyonlarına ek olarak yeni koronavirus 2019(2019-CoV) isimli bir zoonotik viral hastalık gündeme oturmuştur. 

Koronavirusların önemi virusun değişik suşlarının insanda hızla gelişen solunum yetmezliğine neden olmasıdır.  İlk olarak ciddi akut solunum yetmezliği (Severe acute respiratory syndrome-SARS) olarak, Çinde Guandong eyaletinde 2002 kasım ayında ortaya çıkan ve hızla 37 ülkeye yayılan 774 kişinin ölümüne sebep olan (mortalite %10) bir zoonotik viral enfeksiyon olarak dünya sağlık örgütü tarafından pandemisi bildirilmiştir.  SARS-CoV bir RNA virüsü olup alt-üst solunum yolu enfeksiyonu ve gastroenterit yapmıştır. Hastalık bir haftada ateşle başlatıp erken dönemde soğuk algınlığı benzeri -flu like sendromu (kuru öksürük, üşüme, titreme, nefes darlığı ve yaygın kas ağrıları) şeklinde görülebilir. Ciddi pnömoni tablosunda kalp böbrek karaciğer yetmezliği ile ilerleyerek ölümcül olabilir. Şimdiye kadar 8098 olgu doğrulanmış ve 774 ölüm görülmüştür. Ölüm genelde >65 yaş üzerinde olmuştur ve haziran 2003 de kontrol altına alınmıştır. 

Daha sonraları 2012 de Suudi Arabistan da develerden insanlara bulaşan Ortadoğu solunum yolu enfeksiyon etkeni (Middle east respiratory syndrome MERS-CoV) bir virüs tanımlanmıştır. Bu virüs 2015 de tüm dünyaya Amerika ve Koreye kadar uzanmış, uçakla yolculuk yapanlarda görülen bu hastalıkta mortalite 32-14 günde gelişen ciddi solunum yetmezliğinden olmuştur. MERS de semptomlar ateş, öksürük, nefes darlığı olup, temasda virüsü taşıyan develer olduğu saptanmış ve enfeksiyonu alanlarda mortalite %30-40 lara ulaşmıştır.  Ülkemizdende bir olgu bildirimi vardır.  Hastalığın tanısında viral moleküler yöntemler kullanılır. 

Korona viruslar influenza, adeno, respiratuvar sinsityal virüs gibi solunum yolu viral enfeksiyon etkenidirler.  Patogenezinde bir çok hücrede apoptoz yaparak mortal seyir göstererir. Enfeksiyon sırasında intestinal mukoza hücreleri, böbrek tubuli ve nöronların attake olduğu ortaya konulmuştur.  Otopsi sonucu SARS-CoV enfeksiyonunda akciğer, dalak ve troid hücrelerinde apoptoz gösterilmiştir. İnsan koronavirus enfeksiyonlarında (HCoVs)infeksiyonda immun sistem cevabında, makrofaj, monosit, T lenfosit ve dendiritik hücreler rol alırken bir çok kompleks mekanizmalarla hücrelerde gelişen apoptoz organ yetmezliği ile önlenemeyen ölümlere yol açmaktadır. 

İnsanda görülen koronaviruslar dört adet iken gelişen mutasyonlarla MERS, SARS ve Aralık 2019 da Çinde yeni saptanan deniz ürünlerinden bulaştığı sanılan 2019-nCov virüsü vardır.  Bunlar moleküler olarak insanlara hayvanlardan bulaşan zoonotik viral respiratuvar enfeksiyon etkenleridir.  İnsandan insana bulaş nadir görülür.

İnsanlarda görülen koronavirus tipleri: 

  1. 229E (alpha coronavirus)
  2. NL63 (alpha coronavirus)
  3. OC43 (beta coronavirus)
  4. HKU1 (beta coronavirus)
  5. MERS-CoV (the beta coronavirus that causes Middle East Respiratory Syndrome, or MERS)
  6. SARS-CoV (the beta coronavirus that causes severe acute respiratory syndrome, or SARS)
  7. 2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)

2002 de SARS, 2012 de MERS olayından sonra Aralık 2019 da çinde Wuhan şehrinde yeni bir coronavirus benzeri bir virüs izole edilmiştir.  Moleküler olarak %80 koronavirusa benzeyen bu virüs insanlarda hızla cidi pnomoni tablosuna neden olmuş ve dört kişide ölümcül seyretmiştir.  Bu virüsü 2019-nCoV olarak adlandıran Çinli bilim adamları ve dünya Sağlık örgütü (CDC) halen olayın pandemiye dönüşmemesi için gerekli önerileri sunmaktadırlar.  

Bu yeni korona virüs Çinde bulunan WUHAN şehrinde deniz ürünü satılan pazarda satıcılarda görülmüştür.  Bu bölgesinde yaşayanlarda görülen bu virüs ciddi olarak solunum yetmezliğine neden olmuştur. Çinli otoriteler saptadıkları bu virüsü, genelde solunum sistemi patojeni olan influenza, avian influenza, adenovirus, SARS-CoV, MERS-CoV açısından incelemişler ve yeni bir tip olduğunu fark etmişlerdir.  Yapılan incelemeler sonucunda yeni saptanan bu 2019-nCov virusunun insanda ciddi solunum yetmezliği yaptığını ama nasıl bulaşın olduğunu tam olarak ortaya koyamadıklarını rapor etmişlerdir.  Virus deniz ürünü satılan marketlerde bulunan kişilerde ciddi solunum yetmezliği ile geliştiği şeklinde fark edilmiş ve şu ana kadar ABD, Japonya, Tayvan, Güney Korede görüldüğü, gelecek günlerde olgu sayının artabileceği öngörülmüştür. Virus insanlara hayvanlardan bulaşarak insanlar arasında diğer viruslar gibi yayılabilir.  Bu açıdan hava alanında ateşi olan hastaların izole edilmeleri hastalığın yayılmasını önlemek için alınan en önemli kararlardan biridir.  ABD kendi bünyesinde üç havalanını Çin Wuhan eyaletinden gelen uçaklara karşı kapatmıştır. 

İlk olgu deniz ürünü pazarından 31 aralık 2019 da ciddi solunum yetmezliği ile gelen olgularda tanımlanmış ve 7 ocak 2020 de bunun diğer korona viruslardan farklı bir suş olduğu bildirilmiştir.  Hastalığın ana semptomu ateş olup hızla gelişen solunum yetmezliğidir. Akciğer grafisinde bilateral infiltrasyon görülebilir.  Hastalık ateş, nefes darlığı kuru öksürükle de görülür. Yeni bir virüs olduğu için insanlar arası bulaş ve sağlık çalışanlarına bulaş konusu ileriki çalışmalarda ortaya konulacaktır.  Yaşlılarda altta yatan kronik hastalığı olanlarda (diyabet, kalp, börek, karaciğer hastalıkları), immunsüpressif ve bağışıklık sistemi zayıf olanlarda diğer korona viruslar gibi daha ciddi solunum yetmezliğine yol açacağı tahmin edilmektedir.   

Henüz koronavirusların aşısı olmadığı için insanlar hapşırma ve öksürme sırasında mendil veya kolları ile ağız ve burunlarını kapatması, ellerini bol sabunlu su ile (20 saniye) yıkamalıdır.  Enfeksiyonu yaymamak için kalabalık ortamlara girmeme, maske kullanmaları ve kişisel hijyen kurallarını uygulamaları önerilir.  Tedavisinde herhangi bir antiviral önerilmez ancak solunum yetmezliği veya organ yetmezliği durumunda hastanın izole yoğun bakımlarda tedavisinin, semptomatik yapılması önerilmektedir.  Ateş düşürücüler yararlıdır.  Genelde tek başına viral enfeksiyon olarak cidi solunum yetmezliği yapmaktadır.  Henüz ülkemizde görülmeyen bu koronavirus hastalığında, uzun süren ve tekrarlayan solunum yolu enfeksiyonlarında moleküler tanı yöntemi ile hastaların değerlendirilmesi gerekir.  

KAYNAKLAR